Năm 2015, bố tôi mất vì một cơn nhồi máu cơ tim. Ngày đưa tang, tôi chỉ mới mười lăm tuổi, tay nắm chặt lấy mép áo đen của người đàn bà đứng cạnh quan tài — mẹ kế tôi, bà Hạnh. Họ hàng nhìn bà với ánh mắt dè bỉu: “Con vợ hai, giờ ông chết rồi, xem nó có ở lại nuôi con riêng không?”

Vậy mà bà ở lại thật.

Không những ở lại, bà còn gánh luôn cả phần trách nhiệm mà bố tôi để lại: nuôi tôi ăn học, lo từng bữa cơm, từng bộ quần áo, từng quyển vở.

Tôi lớn lên trong ánh nhìn khinh miệt của thiên hạ, nhưng cũng trong sự nghiêm khắc và âm thầm của bà. Bà ít nói, chỉ lặng lẽ dạy tôi cách sống có nhân, cách đứng vững dù ai nói ngả nói nghiêng. Nhờ bà, tôi đậu đại học Y. Bà mừng, nhưng chỉ bảo:

“Con học giỏi để sau này cứu người, đừng vì tiền mà quên ơn nghĩa.”

Tôi cứ nghĩ, ơn nghĩa lớn nhất đời mình là được làm con của bà Hạnh.

Tin dữ giữa ngày thường
Mấy năm sau khi ra trường, tôi công tác ở bệnh viện lớn tại Hà Nội. Một ngày giữa tháng Tư, tôi nhận được cuộc gọi từ hàng xóm cũ:

“Con ơi, mẹ Hạnh nhập viện rồi. Bà giấu con, nhưng chắc không qua khỏi đâu…”

Tôi bủn rủn cả người. Gọi cho bà, giọng bà yếu ớt:

“Mẹ chỉ mệt thôi, con cứ làm việc đi. Đừng về, tốn kém.”

Tôi nói không được, chỉ nghe tim mình đập loạn. Có gì đó không ổn — bà vốn sợ làm phiền người khác, nhưng lần này, giọng bà… như đang cố giấu điều gì.

Ngay đêm đó, tôi xin nghỉ, bắt chuyến xe xuyên đêm về quê. Một nghìn cây số, gió rít qua cửa kính, tôi ngồi bó gối, tay siết chặt chiếc điện thoại. Bà nuôi tôi bao năm, giờ tôi không thể để bà một mình.

Cuộc trò chuyện trong bóng tối
Tôi về đến nhà lúc gần 3 giờ sáng. Căn nhà nhỏ cuối xóm vẫn sáng đèn. Cửa không khóa, chỉ khép hờ. Tôi bước vào, định gọi “Mẹ ơi”, thì chợt nghe giọng bà — cùng hai người phụ nữ khác.

“Chị Hạnh à, giờ chị còn giữ con bé đó làm gì? Nó đâu phải máu mủ nhà mình.”

“Phải đấy,” giọng người kia tiếp lời. “Đất của ông ấy để lại, chị dại mà để nó thừa kế thì phí cả đời.”

Bà Hạnh im lặng một lúc, rồi khẽ nói:
“Tôi không sinh nó, nhưng nó gọi tôi là mẹ. Nó hiếu thảo hơn cả con ruột.”

“Chị ngu thật! Nó là con riêng, sớm muộn gì cũng quên chị thôi.”

Tim tôi nhói lên. Tôi bước gần hơn, nghe tiếng ghế dịch mạnh. Bà Hạnh đập tay xuống bàn:

“Các người im đi! Tôi không cần đất, không cần tiền. Tôi chỉ cần nó sống tử tế. Tôi sắp chết rồi, để tôi làm được việc đúng đắn cuối cùng.”

Tôi đứng chết lặng.

“Chết”? Tôi lao vào phòng. Bà ngồi trên giường, mặt tái nhợt, bàn tay run rẩy che lọ thuốc giấu sau lưng.

“Mẹ!” — tôi hét lên. — “Sao mẹ không nói với con?”

Bà nhìn tôi, nước mắt tràn ra:

“Con… sao con về?”

Sự thật phơi bày
Bà bị ung thư gan giai đoạn cuối. Đã phát hiện hơn nửa năm, nhưng giấu tôi. Bà sợ tôi nghỉ việc, sợ tôi tốn tiền. Hàng xóm góp từng viên thuốc, còn bà bán hết đồ trong nhà để chữa bệnh cầm chừng.

Tôi quỳ xuống, nắm tay bà:

“Mẹ, con là bác sĩ, con sẽ tìm cách chữa cho mẹ.”

Bà mỉm cười yếu ớt:

“Không cần đâu con. Mẹ sống đến giờ là nhờ con rồi.”

Rồi bà nhìn hai người em gái đang cúi đầu:

“Tôi không còn lâu nữa. Giấy tờ nhà tôi đã làm di chúc, để lại cho nó. Các cô đừng đến đòi hỏi gì thêm.”

Hai người kia tái mặt, bỏ đi không nói lời nào.

Tôi ôm lấy bà, khóc như đứa trẻ. Trong phút giây ấy, tôi hiểu ra — bà không chỉ là người “mẹ kế”. Bà là người duy nhất đã yêu thương tôi vô điều kiện, dù không cùng huyết thống.

Những ngày cuối cùng
Tôi chuyển công tác tạm thời về bệnh viện tỉnh để tiện chăm sóc bà. Mỗi ngày, tôi nấu cháo, lau người, kể cho bà nghe chuyện bệnh viện, chuyện bệnh nhân. Bà yếu dần, nhưng luôn cố cười.

Một buổi chiều, bà bảo:

“Mẹ chỉ tiếc, không thấy con cưới vợ.”

Tôi nắm tay bà:

“Con sẽ cưới, nhưng mẹ phải đứng ra chứng kiến.”

Bà cười, mắt khép lại. Tôi nghe tiếng máy thở yếu dần, rồi tắt hẳn.

Sau cùng, là bình yên
Tang lễ bà, tôi làm đơn giản — đúng như di nguyện của bà. Không bàn thờ linh đình, không khóc lóc ồn ào. Chỉ có tôi, bó hoa cúc trắng, và tấm ảnh bà mỉm cười hiền hậu.

Người làng kéo đến đông, có người nói:

“Thằng bé đó, dù không phải con ruột, mà thương bà như máu mủ.”

Tôi chỉ cười, khẽ thì thầm:

“Vì mẹ tôi, không cần cùng dòng máu, vẫn là mẹ.”

Lời kết
Năm 2015, bố tôi qua đời, để lại một khoảng trống không thể lấp. Nhưng chính người phụ nữ bị gọi là “mẹ kế” đã lấp đầy khoảng trống ấy bằng cả cuộc đời mình.

Tôi từng nghĩ tình mẫu tử chỉ có trong huyết thống. Nhưng sau tất cả, tôi hiểu — đôi khi, “mẹ” là người chọn ở lại, dù chẳng ai bắt buộc.

Và tôi, bác sĩ Trần Minh — đứa con “không máu mủ” ấy — vẫn sống mỗi ngày để giữ lời mẹ dặn:

“Cứu người, và sống tử tế.”